Rabshadaha Ku Salaysan Jinsiga (GBV) waa gacan ka hadal ama nooc kasta oo weerar lagu qaado qofka sababtoo ah jinsigiisa. Qof kastaa wuu la kulmi karaa xad-gudub ku salaysanjinsiga, laakiin haweenka iyo gabdhaha ayaa sheegay inay la kulmaan GBV inta badan, warbixinnada haweenka ee Qaramada Midoobay ayaa muujinaya.
Falaalka GBV waxay waxyeeleyn karaan qofka jir ahaan, galmo ahaan, iyo maskax ahaan. Waa calaamad muujinaysa sinnaan la'aanta calaamadaha ee salka ku haysa iyo taageerada ku jira dheellitirka awoodaha lammaaneyaasha dhexdooda.
Inkastoo la sheegay in dumarka ay lakulmaanrabshadahadankahawenka GBV in ka badan ragga iyo wiilasha, qof kasta wey saameyn kartaa. Maqaalkan, waxaan ku bixinay macluumaad ku saabsan noocyada GBV, iyo halka uu ka badbaadaha GBV ka heli karo gargaar caafimaad iyo sharci oo bilaash ah.
Sawir: Waxa aad samayn karto si aad gacan uga geysato joojinta rabshadaha ka dhanka ah haweenka
Dastuurka Kenya ayaa qeexaya in qof kastaa wuxu leeyahay xuquuqaha aasaasiga ah, oo ay ku jirto xaqa aan loo marin nooc kasta oo rabshado ah. Waxaa jira sharciyo dhowr ah oo ilaalinaya xuquuqdan, oo ay ku jiraan:
- Ka ilaalinta Xeerka Rabshadaha Guriga
- Xeerka Dembiyada Galmada
- Mamnuucida Xeerka Gudniinka Fircooniga ah,
- Xeerka Ilaalinta Dhibbanaha, iyo kuwa kale.
Sharciyadani waxay taxayaan noocyada kala duwan ee GBV iyo ciqaabta kuwa lagu helo inay galeen GBV. Waxaad ka akhriyi kartaa wax badan oo ku saabsan falalkan maqaalkan ku saabsan dulmarka qaabdhismeedka sharciga iyo siyaasadda GBV ee Kenya.
Waxaad riixi kartaa halkan si aad wax badan uga ogaato adeegyada sharciga oobilaash ah ee ay heli karaan badbaadayaasha GBV ee jooga Kakuma, Dhadhaab iyo Nairobi. Macluumaadka ku saabsan daryeelka caafimaadka bilaashka ah ee badbaadayaasha GBV ayaa laga heli karaa halkan.
Akhri si aad u fahanto ficilada ama dhaqamada loo kala saari karo GBV. Waxaad sidoo kale arki doontaa farqiga u dhexeeya xadgudubyada kala duwan sida kufsiga, wasakheynta, qaraabada iyo dhaqamada kale ee waxyeelada leh.
Noocyada rabshadaha ku salaysan jinsiga
Waxa jira ugu yaraan shan nooc oo GBV ah. Kuwani waxay saamayn karaan dadka lab iyo dheddig, jinsikasta, ama da' kasta.
- Xadgudub galmo:waa nooca ugu badan ee GBV. Waa fal kasta oo la dhammaystiray ama la isku dayay galmo liddi ku ah rabitaanka qof ama qof aan awoodin inuu bixiyo oggolaansho. Waxaa ka mid ah kufsiga, xadgudubka galmada, xadgudubka galmo ee ilmaha ( wasakhaynta, jinsiga), kufsiga qasabka ah ee dabada, ka faa'iidaysiga galmada, dhilleysiga qasabka ah, iyo dhibaataynta galmada.
- Gacan ka hadal: Waa fal gacan ka hadal ah oo aan ahayn galmo. Waxa ku jiri kara noocyo rabshado ah ama falalka dayacan ee sababa xanuun jidheed ama dhaawac sida garaacis, dharbaaxo, xiiqsi, gubasho, ceejin, tuurid, qaniinyo, timo jiidis, jarid ama adeegsi hub kasta.
- Rabshadaha niyadeed iyo nafsiga ah: Xanuun maskaxeed ama shucuureed ama dhaawac uu u geysto si aan jir ahayn sida caadiga ah lammaane aad u dhow ama qof awood u leh inuu cabsiiyo, cabsi geliyo, wax ka beddelo, wax yeelo, ceebeeyo, ama eedaymo afka ah. xadgudub ama bahdil, taasoo keenta cabsi cagajugleyn iyo xidhidh.
- Rabshadaha bulsho ama dhaqaale: Tan waxaa ka mid ah rabshadaha loo geysto si aan jir ahayn (sida caadiga ah lammaane aad u dhow) ama sharciyo iyo siyaasado ka hortagaya helitaanka dakhliga/ dakhliga iyo fursadaha bulsheed ee horumarinta.
-
Dhaqan dhaqameedyada waxyeelada leh: Falal gaar ah oo hablaha iyo haweenka aad loogu
qiimodhimia, loo tixgeliyo inay yihiin muwaadiniin heerka labaad ah oo leh xuquuq yar. Dhaqamada waxaa ka mid Gudniinka Fircooniga ah ee Gabdhaha, Guurka Hore, Guurka Qasabka ah, Diidmada Waxbarashada iyo Dilka Sharafta.
Fahamka kufsiga, wasakhaynta, iyo isu-tagga:
Kufsiga, nijaasaynta, iyo isu-tanaasulku waa dhammaan noocyada xadgudubka galmada.
Kufsigu waa galitaanka xubnaha taranka (siilka ama guska) xubnaha kale ee xubinta taranka (siilka, guska, ama dabada) iyaga oo aan fasax laga haysan ama muujin rabitaankooda.
Nijaastu waa galitaanka xubnaha taranka (siilka ama guska) xubnaha taranka (siilka, guska, ama dabada) ee qof ka yar da'da 18 sano.
Galmada waa fal sababa dhexgalka xubnaha taranka (siilka ama guska) ee u dhexeeya dadka ay qaraabo yihiin tusaale ahaan aabaha iyo gabadha ama ilma adeerta.
Nooc kasta oo GBV ah wuxuu si xun u saameeyaa badbaadaha galmoahan, jireedahan, iyo caafimaadka maskaxeed ee degdega ah wuxuuna kor u qaadaa suurtagalnimada inuu yeesho arrimo kale oo caafimaad.
Dhammaan adeeg bixiyayaasha ku hawlan ka jawaabista GBV waxay marka hore hor mariyaan xuquuqda, baahiyaha iyo rabitaanka badbaadaha. Dhammaan goobaha adeegga ee ay badbaadayaasha GBV ka helaan taageerada, wixii dhacay waxaa loola dhaqmaa sidii runta. Mar walba maskaxda ku hay in:
- Ma aha qaladka badbaadaha ee keenaya dhacdo GBV sida kufsiga.
- Way wanaagsan tahay in qof lagala hadlo dhacdada.
- Shaqaalaha ka jawaaba GBV waxay dhegaystaan badbaadaha waxayna u qaataan waxay sheegaan si dhab ah
- Qofka badbaaday laguma eedayn doono wixii ku dhacay.
- Badbaadiyaha waa loo oggol yahay inuu go'aan gaaro.
- Shaqaalaha GBV waxay caawiyaan qorshaynta badbaadada badbaadaha.
- Markaad caawimo raadinayso, sirtaada waa la ixtiraami doonaa.
- Waa in lagu wargeliyaa dhammaan fursadaha jira ee adeegyada, iyo faa'iidooyinka iyo cawaaqibka ka dhalan kara helitaankooda.
Sida loo taageeroqofka ka badbaaday GBV.
1. Dhegayso, rumaysoootaageerkuwabadbaaday
Markabadbaadayaashu ay kula wadaagaansheekadooda, waamuhiiminaadrumaysato. Taniwaxayabuurtaakalsooniwaxaynasiisaabadbaadahakalsoonidainuukuufurto.
Ka fogow "eeddeyntadhibanaha" iyofikradda ah in badbaaduhu ay ahaydinuu ka fogaadoxaaladahakhatarta ah.
Tusaaleahaan; ha weydiinkuwabadbaadaysida ay u labisanyihiin. Taabeddelkeeda, isticmaalweedho ay ka mid yihiin:
'Waankurumaysnahay', 'Wixiidhacaykhaladkaaga ma ahayn' iyo 'Sideenkutaageerikaraa'
2. Macluumadkastaoolagugulawadaago ula dhaqansiqarsoodi ah.
Haddiiaad u baahantahayhagiskusaabsansidauguwanaagsaneeaad u taageertobadbaadaha, weydiisofasaxooda ka horintaaanad la tashandadkakutakhasusi, ama saaxiib. Markaad la tashanayso, iskailaaliwadaagistamacluumaadkamuujin kara aqoonsigabadbaadaha.
3. La wadaagmacluumaadkakusaabsanadeegyadalagayaabo in la heli karo si loo taageerobadbaadaha.
Ha kucadaadinkanbadbaadayinuuqaado wax tallaabo ah laakiintaabeddelkeedaixtiraamxuquuqdoodasi aygo'aanadoodau qaataan.
4. Weydiitaageeradadhabta ah eeaad bixin karto
Tan waxaa ka mid ah in la siiyomeel ay degaan, u raacidasaldhiggabooliiska ama isbitaalka, ka caawintasidii ay u helilahaayeenkaalmoxirfadeed (tusaalelataliye ama xaruntataageerada GBV), ama amaahintataleefankaagasi ay ula xiriiraanqof ay kukalsoonyihiin.
5. Lasoco
Hubikuwabadbaaday ka dib marka ay kula wadaagaansheekadooda. Taniwaxayxasuusindoontaainaaddanaynaysoiyagaiyoinaadrumaysato.
Adeegyada caawin karaa badbaadaha GBV
La kulmaka nooc kasta oo ka mid ah xadgudubyada jinsiga ku salaysan waxay saameeyaan wanaagga qofka. Waxaa jira adeegyo iyo waxqabadyo kala duwan oo ay heli karaan badbaadayaasha. Kuwaas oo loogu talagalay in lagu soo celiyo sharaftoodii oo lagu taageero sidii ay caddaalad u heli lahaayeen. Kuwaas waxaa ka mid noqon kara laakiin kuma koobna:
- Daryeelka caafimaadka degdega ah iyo nafahawaxay ka koban tahaydaawaynta saxda ah iyo ka hortagga caabuqa ee badbaadayaasha GBV. Adeegyadan waxa ay bilaash u yihiin dhammaan qaxootiga iyo magangelyo-doonka Kenya. Waxaad wax dheeraad ah ka akhriyi kartaa halkan.
- La-talin-qof-qof ah, taageero shucuureed iyo mid maskaxeed
- Taageerada badbaadayaasha raadinaya cadaalad iyo gargaar sharci. Riix halkan si aad wax badan uga barato sida loo helo gargaar sharci oo loogu talagalay badbaadayaasha GBV.
Kuwa hoos ku qoran waa xiriiro muhiim ah oo loogu talagalay qaxootiga, magangalyo-doonka, ajaanibta iyo Kenyanka doonaya macluumaad ama caawimaad ku saabsan xadgudubyada ku saleysan jinsiga.
Khadka Caawinta Ilmaha iyo GBV ee Kenya
1. Khadka Tooska ah ee Bilaashka ah ee Qaranka ee Rabshadaha Ku Salaysan Jinsiga (GBV): 1195.
Khadka Qaran ee Xadgudubka Ku Salaysan Jinsiga (GBV) wuxuu ku xiran yahay tas-hiilaadka caafimaadka ee bixiya daawaynta kuwa ka badbaaday xadgudubka galmada, gargaarka sharciga, iyo xarumaha samatabbixinta. Wax kharash ah laguguma dalaci doono hawada markaad wacayso khadkan.
2. Khadka caawinta carruurta: 116
Khadka caawinta caruurtu waa madal warbixineed sir ah oo ay heli karaan carruurta iyo dadka waaweyn ee aqoonsaday ama goob joog u ahaa xadgudubka ka dhanka ah carruurta. Kaqaybgalayaasha khadka ayaa bixiya la-talin hal-hal ah waxayna ku xidhaan carruurta adeegyada taageerada ee bulshadooda.
Khadka Taleefanka ee Xeryaha Qaxootiga
| Kakuma Refugee Camp | Dadaab Refugee Camp | |
| Caafimaad |
International Rescue Committee (IRC) khadka tooska ah ee GBV: 0702572024 |
International Rescue Committee (IRC) khadka tooska ah ee GBV :0708516530, sidho kale WhatsAppka |
| Taageerada nafsi-bulsheed (la-talin) |
Danish Refugee Council Taleefanka bilaashka ah: 0800720414,sidoo kale waxa la heli karaaWhatsAppka |
International Rescue Committee (IRC)
khadka tooska ah ee GBV :0708516530, sidoo kale WhatsAppka |
| Sharci |
Refugee Consortium of Kenya (RCK) Taleefanka bilaashka ah: 0800720262 Taleefonka070141497 |
Refugee Consortium of Kenya (RCK) Taleefonka: 0703848641 |
Haddii aad wax su'aalo ah qabtid, fadlan noogu soo qor bogga Julisha.Info Facebook, ama nagala soo hadal WhatsApp (+254110601820) Isniinta ilaa Jimcaha 08:00 subaxnimo ilaa 5:00 galabnimo.