Waa maxay Ololaha Malezi Bora?
Malezi Bora waa kelmad sawaaxili ah oo macneheedu yahay "korin wanaagsan". Waa hawl gaar ah oo sanadkiiba laba jeer laga fuliyo Kenya si loogu ololeeyo caafimaadka iyo nafaqaynta hooyada iyo dhallaanka. Xilliga ololaha waxa sidoo kale loo tixraacaa toddobaadyada Malezi Bora. Ololayaasha Malezi Bora waxa bilowday 2007 Wasaaradda Caafimaadka Dadweynaha iyo Fayadhowrka oo kaashanaysa Sanduuqa Carruurta ee Qaramada Midoobay (UNICEF).
Ololuhu wuxuu diiradda saarayaa:
- Siinta Vitamin A dhammaan carruurta da'doodu u dhaxayso lix bilood iyo 5 sano jir si kor loogu qaado difaacooda.
- Siinta kiniinka gooryaanka dhammaan carruurta da'doodu u dhaxayso 12-59 bilood.
- In dhammaan carruurta da'doodu u dhaxayso 6 ilaa 59 bilood laga baaro nafaqo-xumo ba'an iyadoo la isticmaalayo cajalad ku taal Mid-Upper Arm Circumference (MUAC).
- Aqoonsiga iyo u gudbinta kiisas kasta oo nafaqo-xumo ah oo daaweyn ah.
Sidee buu ololaha uga socdaa deegaanka Kalobeyei, Kakuma iyo Dhadhaab (Dhagaxley, Ifo, Xagardheere) xeryaha qaxootiga?
Shaqaalaha caafimaadku waxay u guuraan guri ilaa guri si ay u helaan carruur da'doodu u dhaxayso 6 ilaa 59 bilood qoys kasta.
- Xerada Xagardheer, ololaha waxaa fulinaya shaqaalaha daryeelka caafimaadka ee Guddiga Samatabixinta Caalamiga (IRC).
- Gudaha Ifo, saraakiil caafimaad oo ka socda Ururka Laanqeyrta Cas ee Kenya ayaa ololaha ka wada xaafadaha.
- Xerada Dhagaxley, Dhakhaatiirta Aan Xuduudda Lahayn (MSF) waxay fulisaa Ololaha Malezi Bora.
Kakuma 1, 3 iyo 4, ololaha waxaa fulinaya shaqaalaha caafimaadka ee IRC saraakiil caafimaad oo ka socda African Inland Church (AIC) Wasaaradaha caafimaadka ayaa hormuud ka ah ololaha Kakuma 2.
- Kalobeyei, ololaha waxaa maamula Ururka Laanqeyrta Cas ee Kenya (KRCS) iyo saraakiisha caafimaadka ee Wasaaradaha Caafimaadka AIC.
Xubnaha bulshada martida loo yahay ee ku hareeraysan xerada Xagardheer waxay sidoo kale aadi karaan Borehole 5 iyo Alinjugur Health Center ee adeegyada Malezi Bora.
- Kakuma, xubnaha bulshada martida loo yahay waxay ka heli karaan adeegyada Malezi Bora xarumaha caafimaadka dadwaynaha sida Isbitaalka Galbeedka Turkana.
Sideen ku ogaan karaa marka ay saraakiishu gurigayga imanayaan?
Dhammaan hay'adaha fuliya ololaha Malezi Bora waxay ku wargelin doonaan dadweynaha iyaga oo u maraya hoggaamiyeyaasha bulshada iyo kaamka, idaacadaha maxalliga ah, Julisha.Info, nidaamyada ciwaannada dadweynaha iyo shaqaalaha daryeelka caafimaadka.
Goorma ayuu ololuhu dhacayaa?
Ololayaasha Malezi Bora waxa ay dhacaan sannad kasta bilaha May iyo Noofambar ee dalka oo dhan. Inta lagu jiro muddadan, dhammaan carruurta da'doodu tahay lix bilood ilaa shan sano ayaa la siinayaa kaabis Vitamin A iyo kiniinka gooryaanka.
Maxaan sameeyaa haddii ilmahaygu ka baaqsado ololaha Malezi Bora?
Haddii ilmahaagu ka baaqsado ololaha Malezi Bora, booqo xarunta caafimaadka ee kuugu dhow. Shaqaalaha daryeelka caafimaadku waxay maamuli doonaan kabka Vitamin A waxayna siin doonaan kiniinka gooryaanka ilmaha.
Sidee buu u kabitaanka Vitamin A u caawiyaa ilmaha?
Vitamin A la'aanta waxay daciifisaa habka difaaca ilmaha. Tani waxay ka dhigan tahay in jirka cunuggu uu awoodi waayo inuu la dagaallamo caabuqyada caadiga ah, taasoo gelineysa khatar weyn oo jirro keeni karta dhimasho.
Vitamin A waxa kale oo uu ka caawiyaa in uu ka hortago waxyaabaha keeni kara indho la'aanta ilmaha.
Shaqaalaha daryeelka caafimaadka ee IRC ayaa sinaya vitamin A cunugga
Sidee Vitamin A loo siiyaa ilmaha?
Vitamin A waxa loo maamulaa sidii dhibco laga soo tuujiyey kaabsulka. Kaabsooshadu waa midab buluug ama casaan ah, iyadoo qiyaasta Vitamin A ee kaniiniga buluuga ah uu ka yar yahay qiyaasta Vitamin A ee kiniinka cas. Dhibic ka mid ah kaabsal buluuga ah ayaa la siiyaa carruurta da'doodu tahay 6 ilaa 11 bilood, iyo dhibicda kaabsal cas waxaa la siiyaa oo keliya carruurta da'doodu tahay 12-59 bilood.
Vitamin A kaabsal casaan iyo buluug ah. Sawirka waxaa leh UNICEF
Kaabista Vitamin A ma badbaado u tahay carruurta?
Haa way tahay. Vitamin A waxa uu carruurta ka ilaaliyaa cudurrada ay ka mid yihiin shubanka, caabuqyada degdega ah ee neef-mareenka, waxa aanu ka caawiyaa in uu ka hortago dhimashada.
Si loo hubiyo in carruurtu helaan Vitamin A ku filan, sii cuntooyinka sida isbinaajka, dabacasaha, baradhada macaan, cambe, ukunta iyo caanaha.
Waa maxay sababta kiniinka gooryaanka carruurta loo siiyo?
Inta lagu jiro Malezi Bora, carruurta da'doodu u dhaxayso hal ilaa shan sano ayaa la siiyaa kiniinka gooryaanka si ay u dilaan gooryaanka laga helo jidhka carruurta. Gooryaanka ayaa gacan ka geysta horumarinta nafaqo-xumada ee jirka carruurta. Markaad hubiso in ilmahaagu qaato kiniinka gooryaanka, waxaad ka caawinaysaa inay hagaajiyaan caafimaadkooda guud kana hortagaan nafaqo-xumada.
Maxay u cabbiraan cududda sare ee ilmaha?
Cabbirka ballaca cududda sare ee ilmaha waa hab-dhaqan caadi ah oo ka caawiya saraakiisha caafimaadka ee fulinaya ololaha Malezi Bora si loo ogaado nafaqo-darrada carruurta. Tan waxaa lagu sameeyaa iyadoo si taxadar leh loo sawirayo cabbirada Wareegga Cududa Dhexe (MUAC) ee carruurta da'doodu u dhaxayso 6 bilood iyo 59 bilood iyadoo la isticmaalayo cajalad midab leh oo ku duudduubay cududda sare ee bidix ee ilmaha. Cajaladu waa qalab gaar ah oo loo isticmaalo in lagu cabbiro cududda sare ee ilmaha si loo go'aamiyo heerka nafaqada ilmaha.
Cabbirrada MUAC ee ilmaha. Akhrinta cagaarka ah ee cajalku waxay ka dhigan tahay in ilmuhu si fiican u nafaqeesanyahan.
Waa maxay macnaha midabada ku jira cajaladda MUAC?
Cajaladda loo isticmaalay in lagu cabbiro midab- sumadeedka si loo muujiyo heerarka nafaqo-xumada ee carruurta yaryar.
Tusaalaha Cajaladda MUAC. Lahaanshaha sawirka UNICEF
Midabka guduudan macnaheedu waa in ilmuhu qabo nafaqo-xumo ba'athan waana in degdeg loogu gudbiyaa isbitaalka si loogu daweeyo.
Midabka jaalaha ah macnihiisu waa in ilmuhu qabo nafaqo-xumo dhexdhexaad ah waana in loo gudbiyo cusbitaal si loogu daro nafaqooyinka kaabista sida sup-buufis.
Midabka Cagaaran macnaheedu waa in ilmuhu si fiican u nafaqeeysan.
Tilmaamaha guud ee nafaqo-xumada ee carruurta
Maxaa caawimo ah oo la siiyaa carruurta nafaqo-xumada hayso?
- Carruurta ay hayso nafaqo-xumo daran ama dhexdhexaad ah waxay helayaan daweyn ku habboon baahidooda nafaqo iyo kuwa caafimaadba. Carruurtan oo kale ayaa laga aqoonsadaa bulshada waxaana lagu bilaabay daawaynta nafaqo-xumada.
Dhadhaab, waalidiinta ama dadka ardayda masuulka ka ah waxay kaalmeeyaan daawaynta badi carruurta qaba nafaqo-xumo ba'an iyo nafaqo-xumo dhexdhexaad ah guryahooda iyagoo isticmaalaya Cunto-Daawaynta-U- Diyaarsan (RUTF) iyo daryeel caafimaad oo caadi ah. RUTF waxa lagu sameeyaa subagga lawska, caanaha, sonkorta, saliidda khudradda, macdanta iyo fiitamiinnada.
- Carruurta Kakuma oo ay hayso nafaqo-xumo ba'an ayaa la siiyaa Cunto-Daawaynta U Diyaarsan In La Isticmaalo (RUTF), halka carruurta ay hayso nafaqo-xumo dhexdhexaad ah la siiyo Cunno Dheeraad ah oo Diyaar u ah inay Isticmaalaan (RUSF) si ay ugu kabaan cuntada ay isticmaalaan maalin kasta.
- Cuntooyinka Daaweyn ee diyaar u ah in la isticmaalo (RUTF) iyo Cunnada Dheeraadka ah ee Diyaarka u ah in la Isticmaalo (RUSF) waa tamar iyo borotiin badan si ay u taageeraan ilmaha nafaqa-darradu hayso si uu u soo kabsado oo uu miisaan u koro. Kaabayaashan waa in loo isticmaalo maadaama aysan jirin karinta, qasin, ama qasin.
- Marka loo baahdo, carruurta ay hayso nafaqo-xumo ba'athan oo ay qabaan dhibaatooyin caafimaad ama cunto xumo ayaa loo gudbiyaa xarumaha bukaan-jiifka si loogu daweeyo degdeg ah.
Plumpy Sup iyo Plump nut, tusaaleyaal RUSF iyo RUTF kaabis oo la siiyo carruurta nafaqo-xumada hayso.
Ma qabtaa wax su'aalo ah oo ku saabsan Ololaha Malezi Bora? Fadlan noogu soo qor bogga Julisha.Info Facebook, Isniinta ilaa Jimcaha laga bilaabo 08:00 subaxnimo ilaa 5:00 galabnimo.